وقتی دغدغه تلویزیون مخاطب نیست
یا چرا نود از کنداکتور پخش حذف می‌شود!؟
رامتین جباری
مقدمه - رسانه دولتی تعریف ویژه‌یی دارد. پس وقتی از برنامه‌یی حمایت یا از دیگری انتقاد می‌کنیم، پیشتر چارچوب رادیو تلویزیون دولتی را با همه محدودیت‌ها و خط مشی‌های تعیین شده پذیرفته‌ایم. در یک رسانه دولتی هوشمند برای جبران جای خالی شبکه‌های خصوصی، تولید برنامه‌های جذاب و پرمخاطب هم برای غلبه بر حس زمختی که از آنتن یک تلویزیون دولتی صرف ساطع می‌شود، از سیاست‌های کلان مدیریت چنین رسانه‌یی است و هدایت یک جَو «رقابت ساختگی» بین شبکه‌ها، گروه‌های تولیدی و برنامه‌ها برای ارضای بیننده حرفه‌یی که از رسانه متوقع است تا برای حفظش تقلا کند.
شبکه‌های دولتی در بیشتر کشورهای جهان فعالیت می‌کنند و با تعداد محدودی کانال، وظیفه اصلی‌شان تبلیغ و ترویج سیاست‌های کلی، برنامه‌های عام‌المنفعه و آموزش است. شبکه‌های خصوصی هم با تعداد نامحدود از برنامه‌های تخصصی تا سرگرمی، موسیقی، فیلم و سریال، ورزش، کودک تا هر نوع برنامه در ذهن و بیرون از آن را برای بیننده خود تهیه و پخش می‌کنند. در چنین اتمسفر پیچیده‌یی از رسانه‌های نوع به نوع، «رقابت» اصل اول و آخر است و فریب مخاطب، عدم احترام به سلیقه بیننده یا توهین به شعورشان مساوی است با از دست دادن تماشاچی، قطع اشتراک و در نهایت «خودکشی حرفه‌یی» تلویزیون! پس حفظ مخاطب یعنی احترام به شعور آنها و این از مهمترین فاکتورهای رقابتی برای بقا و موفقیت یک شبکه یا برنامه خصوصی است. رسانه دولتی اما دغدغه حفظ مخاطب را «به هر قیمتی» ندارد. اولویت یک رسانه دولتی در درجه اول همان سیاست‌ها و اصول دولتی یا حکومتی است و اهتزاز پرچم.
در ایران رسانه دولتی، اسمش رسانه ملی است. پسوند «ملی» از دیرباز و پیش از انقلاب معرف نهاد، سازمان یا هر نوع ارگان تماما حکومتی یا دولتی است که با ملت سر و کار دارد، مثل بانک ملی، دانشگاه ملی، کتابخانه ملی و غیره. در ایران شبکه‌های خصوصی طبق قانون اجازه فعالیت ندارند و رادیو تلویزیون در انحصار دولت است.
رسانه ملی از نوع رسانه دولتی هوشمند، وظیفه سرگرمی مخاطب را هم در شرایطی غیر رقابتی به عهده گرفته که از طیف برنامه‌های تخصصی تا عمومی را در برمی‌گیرد. برخی از کاشناسان رسانه، برنامه‌هایی مثل هفت یا نود را سوپاپ اطمینان یک رسانه تماما دولتی به حساب می‌آورند که احساس بازی با خطوط قرمز و گاهی عبور از آن را به بیننده القا کرده، مخاطب تصور می‌کند که شاهد حرف‌ها، بحث‌ها و نظرهای آزادی است که گاهی از چارچوب تعریف شده و کلیشه‌یی بیرون می‌زند؛ برای این منظور تماشاچی تلویزیونی نخست باید گوینده و مجری چنین برنامه‌یی را بپذیرد و سپس آنها را باور کند، مثل جیرانی یا فردوسی‌پور و دیگرانی در گذشته (با در نظرگرفتن ظرف زمان آن روزها) نوذری، آتش‌افروز، یحیوی، محمود علیقلی تا موخرانی مثل حسنی یا احسان علیخانی.
مخاطب این گروه از مجریان، «مدیریت رسانه، نویسنده و تهیه‌کننده» را از گوینده برنامه فاکتور می‌گیرد و آنچه را که می‌بیند و می‌شنود به پای همین اسامی جلوی دوربین می‌نویسد. بخش بزرگی از این خاصیت البته مدیون هوش و استعداد این گروه از مجریان است که تسلط، سواد، حضور ذهن، طنز و بداهه را با هم دارند و قلق دوربین زنده تلویزیون را به خوبی می‌شناسند؛ کسانی مثل زنده‌یاد منوچهرنوذری یا فرزاد حسنی و معروف‌ترین آنها و استراتژیکترینشان «عادل فردوسی‌پور»، در حوزه تخصصی خودش یعنی فوتبال.
برخلاف کسانی که به اشتباه نود را با دیگر برنامه‌های ورزشی رسانه ملی مقایسه می‌کنند؛ نود تنها برنامه تلویزیونی داخل ایران است که انحصاراً درباره فوتبال پخش می‌شود و این انحصار در کنار توانایی شخصی، بیان ویژه و مدل منحصر به فرد اجرا، عادل را از دیگر مجریان تلویزیون‌های فارسی زبان متمایز کرده؛ برآیند «رسانه جمعی» با «فوتبال» جاذبه و قدرتی چندین برابر به عادل داده تا تمامی نگاه‌ها و حساسیت‌ها را به سوی خود و نودش جلب کند. این موجب می‌شود نود ناخواسته و گاهی به نظر عمداً (برای جذابیت بیشتر!) وارد حوزه‌های جناحی سیاسی شود و دقیقا به همین دلیل گاهی مخاطبینی پر و پاقرص دارد که اهل فوتبال نیستند و هیچ مسابقه فوتبالی را نود دقیقه تمام ندیده‌اند! اما نود را تماشا می‌کنند تا با شنیدن طعنه یا کنایه‌یی از زبان عادل، آن را آنطور که دوست دارند تعبیر کنند تا دلشان خنک شود! و فراموش کنند با عبور از هر نوع خط قرمزی، سر و ته این برنامه در آخر از زمین چمن فوتبال بیرون نمی‌رود؛ فوتبال، «فوتبال» باقی می‌ماند و سیاست یا دعوای حزبی و جناحی نمی‌شود و اگر هم چنین سوء تعبیری شد فقط به پای خاصیت فوتبال و صنعت حاشیه‌پرداز آن نوشته می‌شود و منافاتی با آن سیاست‌های کلان و اصول تعریف شده رسانه دولتی هرگز پیدا نمی‌کند.
متن - دوشنبه گذشته برنامه نود ویژه «انتخابات فدراسیون فوتبال»، علیرغم اعلام عادل، به بهانه ویژه برنامه انتخابات مجلس پخش نشد. به جای نود این ویژه برنامه و سریالی طنز روی آنتن رفت.
امروز انتخابات فدراسیون فوتبال برگزار می‌شود. بنابراین پخش نود ویژه انتخابات فدراسیون برای امشب بیات است.
عادل برای پخش برنامه در روزهای شنبه یا یک‌شنبه رایزنی کرد که به سرانجام نرسید. عده‌یی عقیده دارند عدم پخش نود خواست وزارت ورزش بود تا از گزینه مورد وثوق وزیر رونمایی نشود. عده‌یی دیگر دستور توقیف دو هفته‌یی نود را از مرجعی بالاتر و به دلیل سوتفاهم‌های احتمالی ناشی از بحث بر سر «انتخابات» می‌دانند و نگران همان برداشت‌های دل به خواهی گروهی از مخاطبان نود هستند که به همین هوا پای برنامه می‌نشینند.
رسانه دولتی دغدغه مخاطب ندارد و در فضایی غیر رقابتی متوجه نیست که چگونه به شعور بیننده‌اش توهین می‌کند؛ بیننده‌یی که دوشنبه شب فارغ از تمام این «خود درگیری، خودگیری و خودی، ناخودی، نخودی»ها تلویزیون را روشن می‌کند، شبکه سه را می‌گیرد و نمی‌داند چرا برنامه مورد علاقه‌اش پخش نمی‌شود!؟
نه اشتراکی هست که به نشانه اعتراض باطل کند. نه شبکه یا برنامه رقیب دیگری که جایگزین کند و نه با رسانه‌یی «متعهد به مخاطب» روبرو است که اگر از چرایی پخش نشدن‌ها و توقیف‌ها آگاهش نمی‌کند، دست‌کم به خاطر تلاشی که برای حفظش نمی‌کند و توهینی که به شعور، وقت و سلیقه‌اش می‌کند عذر بخواهد.
دوشنبه 15 اسفند 90
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر